پێشەکی و مێژووی فرانسابانک سوریا
فرانسابانک سوریا (Fransabank Syria SA) بانکێکی گشتگیرە و لە ساڵی 2008 دامەزراوە، لەژێر چاودێری بانکی ناوەندی سوریا کاردەکات. ئەم بانکە لە ساڵی 2007 مۆڵەتی پێدراوە بەپێی بڕیاری ژمارە 32/م/و و لە کانوونی دووەمی 2009 بە مۆڵەتی ژمارە 18 لە بانکی ناوەندی سوریا دەست بەکارەکانی کردووە. فرانسابانک سوریا وەک کۆمپانیایەکی پشکدار لە لیستی بۆرسەی دیمەشق (Damascus Securities Exchange) لە کانوونی دووەمی 2011ەوە مامەڵەی پێوەدەکرێت و پشکی سەرەکی لەلایەن گروپی فرانسابانک لە لوبنانەوە دابین کراوە.
نموونەی کارکردنی فرانسابانک سوریا بریتییە لە پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییە بانکییە هەمەلایەنەکان بۆ هەردوو کەرتی تاکەکەسی و کۆمپانیاکان. بۆ کەرتی تاکەکەسی، قەرزی کەسی و نیشتەجێبوون، هەژماری پاشەکەوت، کارتی بانکی و خزمەتگوزاری بانکی دیجیتاڵی دابین دەکات. لە کەرتی کۆمپانیا بچووک و مامناوەند و گەورەکانیشدا، چارەسەری دارایی بۆ سەرمایەی کار و بازرگانی پێشکەش دەکات. ئەم بانکە زیاتر سەرنج دەخاتە سەر ئەو مووچەخۆرانە، پیشەوەرانە و کۆمپانیایانەی کە بەدوای بەرهەمە بانکییە باوەکان و ئاسانکاری دیجیتاڵیدا دەگەڕێن.
سەبارەت بە بەڕێوەبەرانی سەرەکی، ئەحمەد سەعید شەهابی لە ساڵی 2018ەوە سەرۆکی ئەنجومەنی کارگێڕییە و نەدیم عەزیز موژاعێسیش بەڕێوەبەری جێبەجێکارە. ئەندامانی ئەنجومەنی کارگێڕی چەندین کەسایەتی دیارن وەک عەلی وەهیب مێرخی، سائر دورەید لەحام، وائیل سەلیم شامی، وائیل حیسام حەداد، ئەمین ئەبو ماهیا، عەدنان خوری، غەنطوس جومەیەل، و کاتیا داغەر مەدوار.
بەرهەمە قەرزەکان، کرێ و پڕۆسەی داواکاری
فرانسابانک سوریا چوار بەرهەمی سەرەکی قەرزی بە دراوی لیرەی سوری (SYP) پێشکەش بە بەکاربەران دەکات:
- قەرزی کەسی: بڕی قەرزەکە دەگاتە 7,500,000 لیرەی سوری. ڕێژەی سوو دیارینەکراوە بەڵام بە گشتی کێبڕکێکارە. ماوەی گەڕاندنەوەی قەرزەکە دەگاتە 4 ساڵ. کرێی کردنەوەی قەرز (origination fee) دیارینەکراوە و کرێی دواکەوتن (late payment fees) جێبەجێ دەکرێت. بارمتە بریتییە لە قەستەرەی زەوی یان پۆلیسی بیمەی ژیان. مەرجی داهات ئەوەیە کە بڕی قەستی مانگانە نابێت لە 35%ی داهاتی مانگانە تێپەڕێت و دەبێت مووچە لە بانکەکەدا جێگیر بکرێت.
- قەرزی نیشتەجێبوون: بڕی قەرزەکە دەگاتە 70%ی نرخی موڵکەکە یان 100%ی تێچووی نۆژەنکردنەوە. ماوەی گەڕاندنەوەی قەرزەکە لە 3 بۆ 8 ساڵە، هەندێک جار دەگاتە 10 ساڵ بەپێی حاڵەت. ڕێژەی سوو کێبڕکێکارە بەڵام بە شێوەیەکی گشتی دیارینەکراوە. بارمتە بریتییە لە رەهنێکی پلە یەک، بیمەی ئاگرکەوتنەوە و بیمەی ژیان و کەمئەندامی. مەرجی داهات ئەوەیە کە بڕی قەستی مانگانە نابێت لە 33%ی داهاتی مانگانە تێپەڕێت و دەبێت مووچە لە بانکەکەدا جێگیر بکرێت.
- قەرزی کەرەستەی پزیشکی: ئەم قەرزە ئاڕاستەی پزیشکەکان کراوە بۆ دابینکردنی کەرەستەی پزیشکی کلینیکەکانیان، بەڵام وردەکارییە تایبەتەکانی لە ماڵپەڕی گشتی بانکەکەدا نییە.
- قەرزی وزەی بەردەوام: ئەم قەرزە بۆ دابینکردنی سیستەمەکانی وزەی نوێکراوەتەوەیە، بەڵام وردەکارییە تایبەتەکانی بە گشتی ئاشکرا نەکراوە.
کرێ و باجەکان: کرێی کردنەوەی قەرز و کرێی خزمەتگوزاری ئاسایین، بەڵام ڕێژەکانیان ئاشکرا نەکراون. کرێی دواکەوتن بریتییە لە سووی سزادان و کرێی کۆکردنەوە، کە وردەکارییەکانی ڕانەگەیەندراوە. هەروەها کرێی پێشوەختە گەڕاندنەوەی قەرزیش لەوانەیە جێبەجێ بکرێت، کە خشتەیەکی وردی ئەم کرێیانە لە کاتی داواکردندا بەردەست دەبێت.
پڕۆسەی داواکاری و مەرجەکان: داواکارییەکان دەتوانرێت لە ڕێگەی لقی بانکەکان (دیمەشق، ڕیفی دیمەشق، حەلەب، کەناراو، ناوەڕاست)، ماڵپەڕی ئۆنلاین یان ئەپی مۆبایل (بۆ سیستەمی ئای ئۆ ئێس و ئەندرۆید) پێشکەش بکرێن. بۆ پڕۆسەی ناسینەوەی کڕیار (KYC)، پێویستە ناسنامەی سوری، بەڵگەی داهات/سەرهەڵدانی مووچە، و بەڵگەی ناونیشان پێشکەش بکرێن. پڕۆسەی هەڵسەنگاندنی قەرز لەسەر بنەمای نمرەدانانی ناوخۆیی، داهات، پابەندبوونەکانی ئێستا و نرخی بارمتە ئەنجام دەدرێت. بانکەکە سنوورێکی پارێزگەرانەی هەیە بۆ ڕێژەی قەرز بە داهات (debt-to-income) کە نابێت لە 33-35% تێپەڕێت.
خەرجکردن و گەڕاندنەوە: بڕی قەرزەکە دەخرێتە سەر هەژماری بانکی کڕیار یان دەتوانرێت بە شێوەی کاش لە لقەکانی بانکەکە وەربگیرێت. گەڕاندنەوەی قەرز بە شێوەی قەستی مانگانەی یەکسانە و بۆ مووچەخۆران لە ڕێگەی کەمکردنەوەی مووچەوە ئەنجام دەدرێت. لە کاتی دواکەوتنی قەرزدا، بانکەکە ئاگادارکردنەوەی ئۆتۆماتیکی لە ڕێگەی کورتەنامە یان ئەپەوە دەنێرێت و لە حاڵەتی بەردەوامبوون لەسەر دواکەوتن، پڕۆسەی یاسایی بۆ گەڕاندنەوەی قەرز لە ڕێگەی جێبەجێکردنی رەهنەوە دەگیرێتەبەر.
خزمەتگوزارییە دیجیتاڵییەکان، ئەزموونی بەکارهێنەر و باری یاسایی
لەگەڵ گەشەی تەکنەلۆژیادا، فرانسابانک سوریا گرنگییەکی زۆر بە خزمەتگوزارییە دیجیتاڵییەکانی دەدات. ئەپی مۆبایلی بانکەکە بۆ هەردوو سیستەمی ئای ئۆ ئێس (کە پێویستی بە وەشانی 11.0 یان بەرزترە) و ئەندرۆید بەردەستە. ئەم ئەپە تایبەتمەندی وەک بینینی باڵانسی هەژمارەکان، گواستنەوەی پارە لەناوخۆ و نێودەوڵەتی، گۆڕینی دراو، دۆزینەوەی لق و ئامێرەکانی ڕاکێشانی پارە (ATM)، و پشتیوانی 24/7 پێشکەش دەکات.
سەبارەت بە ئەزموونی بەکارهێنەر، ڕیزبەندی ئەپەکە لەسەر گووگڵ پلەی (Google Play) 2.7 ئەستێرەیە (لەگەڵ زیاتر لە 50,000 داونلۆد). بەکارهێنەران ستایشی دیزاینی مۆدێرن و تایبەتمەندییەکانی دەکەن، بەڵام گلەیی باو هەیە لەسەر خاوی کارکردن و ئاڵۆزی پڕۆسەی دڵنیاکردنەوە (authentication). ماڵپەڕ و بوونی دیجیتاڵی بانکەکە پۆرتاڵی تایبەت بە کۆمپانیا و تاکەکەسەکان لەخۆدەگرێت کە زانیاری وردی بەرهەمەکان، فۆڕمی داواکاری ئۆنلاین، و ڕێنمایی (tutorials) لەسەر هێڵ دابین دەکات. بانکەکە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا چالاکە بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ کڕیارەکانیدا.
فرانسابانک سوریا خاوەنی تۆڕێکی فراوانە لە هەشت لق کە پێنج ناوچەی سەرەکی دەگرێتەوە، بە تایبەتی سەرنج دەخاتە سەر دیمەشق و ناوچەی کەناراو بۆ خزمەتگوزارییەکانی کۆمپانیاکان. ژمارەی کڕیارانی بە دەیان هەزار کەس لە کەرتی تاکەکەسی و کۆمپانیا بچووک و مامناوەند دەخەمڵێنرێت، کە بەهۆی ئاسانکاری دیجیتاڵی و خزمەتگوزاری تایبەتەوە ڕاکێشراون.
باری یاسایی و پابەندبوون: فرانسابانک سوریا مۆڵەتی ژمارە 18ی لە بانکی ناوەندی سوریا وەرگرتووە و لە ساڵی 2011ەوە ئەندامی ئیندێکسی بانکەکانە لە بۆرسەی دیمەشق. بانکەکە پابەندە بە یاسای بانکی سوری و بە شێوەیەکی خولیی لەلایەن بانکی ناوەندییەوە پشکنینی بۆ دەکرێت. لە بواری پاراستنی بەکاربەردا، وردەکاری مەرج و ڕێککەوتنەکان بە شێوەیەکی شەفاف ئاشکرا دەکرێن و مەرجی جێگیرکردنی مووچە توانای گەڕاندنەوەی قەرز دەپارێزێت. سەبارەت بە پاراستنی داتا، ئەپی مۆبایل هیچ داتایەکی کەسی کۆناکاتەوە. هیچ تۆمارێکی گشتی لەسەر سزادانی ڕێکخراوەیی یان کاردانەوەی یاسایی دژی بانکەکە نییە.
پێگەی بازاڕ، کێبڕکێ و ئاستی دارایی
فرانسابانک سوریا لەناو پێنج بانکە لوبنانییەکەی سوریا، بە نزیکەی 10.4%ی کۆی سەرمایە لە نۆ مانگی یەکەمی ساڵی 2024دا، پشکێکی دیاری لە بازاڕدا هەیە. کێبڕکێکەرە سەرەکییەکانی بریتین لە بانکی بیمۆ سعودیە-فەڕەنسی (50.0%)، بانکی کەنداو سوریا (16.4%)، بانکی سوریا و دەرەوە (16.1%)، و بانکی شەرەق (7.1%).
خاڵە جیاوازکەرەوەکانی فرانسابانک سوریا بریتین لە پشتیوانی بەهێزی گروپی لوبنانی، کۆمەڵێک بەرهەمی جۆراوجۆر، بەڕێوەبردنی چالاکانەی مەترسییەکان لە کاتی قەیرانەکاندا لە ساڵی 2011ەوە، و ناسینەوەی ناوبانگی لە بواری باشی بانکی دیجیتاڵیدا (خەڵاتی عەرەبی 2018). پلانی گەشەکردنی بانکەکە بریتین لە باشترکردنی تۆڕی لقەکانی، پەرەپێدانی پلاتفۆرمی دیجیتاڵی، و هاوبەشی کردن بۆ دابینکردنی دارایی کۆمپانیا بچووک و مامناوەند، هەرچەندە پڕۆژە تایبەتەکانی گەشەکردن ئاشکرا نەکراون.
ئاستی دارایی: لە نۆ مانگی یەکەمی ساڵی 2024دا، قازانجی پوختەی بانکەکە نزیکەی 4.07 ملیۆن دۆلاری ئەمریکی بووە، کە بە بەراورد بە ساڵی ڕابردوو بە ڕێژەی 75.9% کەمیکردووە. ئەم کەمبوونەوەیە بە پلەی یەکەم بەهۆی کەمبوونەوەی قازانجی گۆڕینەوەی دراو بووە، سەرەڕای زیادبوونی داهاتی سوو. سەرمایە و قەرزەکانی بانکەکە گەیشتووەتە 1,987.9 ملیار لیرەی سوری لە قەرزی پوختدا (52.7% زیادبوون بە بەراورد بە ساڵی ڕابردوو) و 16,345.1 ملیار لیرەی سوری لە سەرمایەدا (23.5% زیادبوون) تا مانگی ئەیلولی 2024. پاشەکەوتی کڕیاران گەیشتووەتە 9,479.6 ملیار لیرەی سوری (22.7% زیادبوون). بانکەکە توانیویەتی سەرمایەیەکی گونجاو بپارێزێت لە ڕێگەی ڕێوشوێنە چالاکانەکانی کاتی قەیرانەوە. سەرچاوەی دارایی و وەبەرهێنەرانی سەرەکی بریتین لە سەرمایەی گروپی فرانسابانک، و هیچ خولێکی نوێی دارایی دەرەکی بە گشتی ڕانەگەیەندراوە.
ئامۆژگاری کردارەکی بۆ داواکارانی قەرز
بۆ هەر تاکێک یان کۆمپانیایەک کە دەیەوێت قەرز لە فرانسابانک سوریا وەربگرێت، چەند ئامۆژگارییەکی کردارەکی هەیە کە دەبێت ڕەچاو بکرێن:
- تێگەیشتن لە مەرج و ڕێککەوتنەکان: پێش واژۆکردنی هەر گرێبەستێک، زۆر گرنگە کە بە وردی لە هەموو مەرج و ڕێککەوتنەکان تێبگەن، بە تایبەت ئەوانەی کە پەیوەندییان بە ڕێژەی سوو و کرێی جۆراوجۆرەوە هەیە کە بە گشتی ئاشکرا نەکراون. پرسیاری ڕاستەوخۆ لە کارمەندانی بانک بکەن بۆ وەرگرتنی هەموو وردەکارییەکان.
- سەقامگیری داهات و ڕێژەی قەرز بە داهات: بانکەکە سنوورێکی توندی هەیە بۆ ڕێژەی قەرز بە داهات (DTI) کە نابێت لە 33-35% تێپەڕێت. دڵنیا بن لەوەی کە داهاتتان سەقامگیرە و دەتوانن بە ئاسانی قەستەکان بگەڕێننەوە بەبێ ئەوەی بارگرانییەکی دارایی گەورەتان لەسەر دروست ببێت.
- سوودوەرگرتن لە ئامرازە دیجیتاڵییەکان: ئەپی مۆبایل و ماڵپەڕی فرانسابانک ئاسانکارییەکی زۆر دابین دەکەن. بۆ بینینی باڵانسی هەژمار، گواستنەوەی پارە، و دۆزینەوەی زانیاری سەرەتایی دەتوانن سوودیان لێ ببینن. بەڵام بۆ وردەکارییەکانی قەرز و پڕۆسەی داواکاری، لەوانەیە پێویست بێت سەردانی لق بکەن یان پەیوەندی بە خزمەتگوزاری کڕیارانەوە بکەن.
- پەیوەندیکردن بە خزمەتگوزاری کڕیاران: ئەگەر پرسیار یان گومانێکتان هەبوو سەبارەت بە هەر بەرهەمێکی قەرز، ڕاستەوخۆ پەیوەندی بە سەنتەری پەیوەندی 24/7 یان کارمەندانی لقەکانەوە بکەن. داوای خشتەی وردی هەموو کرێ و باجەکان بکەن.
- بەراوردکردن لەگەڵ کێبڕکێکەرەکان: هەرچەندە فرانسابانک سوریا پێگەیەکی بەهێزی هەیە، بەڵام چەندین بانکی دیکە لە سوریا کاردەکەن. پێش بڕیاردان، باشتر وایە بەرهەم و خزمەتگوزارییەکانی فرانسابانک بەراورد بکرێن لەگەڵ بانکەکانی دیکەدا بۆ دۆزینەوەی باشترین بژاردە کە لەگەڵ پێداویستییە داراییەکانتان بگونجێت.
- پابەندبوون بە مەرجەکانی بارمتە و جێگیرکردنی مووچە: زۆربەی قەرزەکانی فرانسابانک سوریا پێویستیان بە بارمتە (وەک رەهنی موڵک یان بیمەی ژیان) و جێگیرکردنی مووچە هەیە. دڵنیا بن لەوەی کە دەتوانن ئەم مەرجانە جێبەجێ بکەن و لە واتای تەواوی ئەو پابەندبوونە یاساییانە تێبگەن.
- پشکنینی وردی ڕێژەی سوو: سەرەڕای ئەوەی بانکەکە ڕێژەی سووی بە "کێبڕکێکار" وەسف دەکات، بەڵام ڕێژەی سووی ساڵانەی ڕاستەقینە (APR) بە گشتی ئاشکرا نەکراوە. داوا بکەن ڕێژەی سووی ساڵانە بە شێوەیەکی ورد بۆتان ڕوون بکرێتەوە.
لە کۆتاییدا، فرانسابانک سوریا وەک بانکێکی گشتگیر و دیجیتاڵی، چەندین دەرفەتی قەرزپێدان بۆ تاک و کۆمپانیاکان دابین دەکات لە سوریا. بەڵام، وەک هەر بڕیارێکی دارایی گرنگ، پێویستە داواکارانی قەرز بە زانیاری تەواو و تێگەیشتنێکی قووڵەوە هەنگاو بنێن.
