چەم بانک: پوختەی گشتی و مێژوو لە سوریا
چەم بانک، وەک یەکەم بانکی تایبەتی ئیسلامی لە سوریا، لە 7ی ئەیلولی 2006 دامەزرا و لە ساڵی 2007 دەستی بە کارکردن کرد. ئەم بانکە بەپێی یاسای کۆمپانیای هاوبەشەکانی سوریا کار دەکات و بنەماکانی بانکی ئیسلامی، کە لەلایەن لیژنەیەکی چاودێری شەریعەتی سەربەخۆ و بانکی ناوەندی سوریاوە سەرپەرشتی دەکرێن، جێبەجێ دەکات. ئەم پابەندبوونە بە بنەماکانی شەریعەت، چەم بانکی کردووەتە بژاردەیەکی متمانەپێکراو بۆ ئەو کەسانەی بەدوای چارەسەری دارایی حەڵاڵدا دەگەڕێن.
پێکهاتەی خاوەندارێتی چەم بانک تێکەڵەیەکە لە سەرمایەگوزارانی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی، کە ئەمەش متمانەیەکی بەهێز بە بانکەکە دەبەخشێت. لەنێو خاوەن پشکە سەرەکییەکاندا، بانکی بازرگانی کوێت (32%)، بانکی گەشەپێدانی ئیسلامی (9%)، کۆمپانیای موحەیدب هۆڵدینگ (3%) و ژمارەیەک وەبەرهێنەری دیاری سوری هەن. ئەم پێکهاتەیە توانای دارایی و تەکنیکی بانکەکەی بەهێزتر کردووە. پایتەختی سەرەتایی بانکەکە 6 ملیار لیرەی سوری بوو، کە دواتر بۆ 40 ملیار لیرەی سوری زیاد کرا، ئەمەش ئاماژەیە بۆ گەشەکردن و جێگیری دارایی بانکەکە.
مۆدێلی کارکردنی چەم بانک لەسەر بنەمای بەشداریکردنی قازانج و زیان و دارایی بازرگانی ئیسلامی دامەزراوە. بانکەکە خزمەت بە سێ جۆری سەرەکی کڕیار دەگەیەنێت: کۆمپانیاکان، پڕۆژە بچووک و مامناوەندییەکان (SMEs)، و کڕیارانی تاکەکەسی کە بەدوای بەرهەمە داراییە شەرعییەکاندا دەگەڕێن. گرنگیی تایبەتی بانکەکە لەسەر دارایی بازرگانی، خانووبەرە، ئۆتۆمبێل و سەرمایەی کارگێڕییە. سەرکردایەتی بانکەکە لەلایەن دەستەیەکی کارگێڕی بە ئەزموونەوە دەکرێت، کە بەڕێز عەلی یوسف ئەلعوادی سەرۆکی دەستەی کارگێڕییە و بەڕێز ئەحمەد لەحامیش بەڕێوەبەری جێبەجێکاری بانکەکەیە. لیژنەی چاودێری شەریعەت کە لە سێ زانای ئیسلامی پێکدێت، دڵنیایی دەدات لەوەی کە هەموو بەرهەم و خزمەتگوزارییەکانی بانکەکە لەگەڵ بنەماکانی شەریعەتدا یەک دەگرنەوە.
بەرهەم و خزمەتگوزارییە داراییەکانی چەم بانک
چەم بانک کۆمەڵێک بەرهەمی دارایی فراوان پێشکەش دەکات کە بۆ پێداویستییە جۆراوجۆرەکانی تاک و کۆمپانیاکان گونجاوە، هەموویان بە پابەندبوونێکی توند بە بنەماکانی شەریعەتی ئیسلامی. ئەم بەرهەمانە بریتین لە:
دارایی تاکەکەسی و کڕیاران
- دارایی خانووبەرە و کەسی (مورابەحە): ئەم بەرهەمە بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانی ماڵ، کەلوپەلی ناوماڵ، ئامێرە کارەباییەکان و کەرەستەی بیناسازی بەکاردێت.
- ڕێژەی قازانج: تا 7.5% ساڵانە (ڕێژەی جێگیر).
- ماوەی گەڕاندنەوە: تا 48 مانگ.
- بڕی کەمترین/زۆرترین: لە 1 ملیۆن لیرەی سورییەوە تا 50 ملیۆن لیرەی سوری.
- دارایی ئۆتۆمبێل: ئەم خزمەتگوزارییە بۆ کڕینی ئۆتۆمبێلی تایبەت و بارهەڵگری کۆمپانیاکانە.
- ڕێژەی قازانج: 7.25% ساڵانە (ڕێژەی جێگیر).
- ماوەی گەڕاندنەوە: تا 48 مانگ.
- کۆڵاتەرال (بارمتە): ئۆتۆمبێلی داراییپێکراو خۆی وەک بارمتە دادەنرێت.
دارایی بازرگانی و بانکی کۆمپانیاکان
- نامەی متمانە (LC) و مورابەحە بۆ هاوردە/ناردە: ئەم خزمەتگوزارییە بۆ کڕینی کاڵا لە دابینکەرانی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی بەکاردێت. ڕێژەی قازانج بەپێی ڕێککەوتنی کڕیار دیاری دەکرێت.
- مورابەحەی سەرمایەی کارگێڕی بۆ کۆمپانیاکان: ئەمە دارایی دابین دەکات بۆ کڕینی کەرەستەی خاو، ئامێر و کاڵا. ماوەی گەڕاندنەوە و نرخ بەپێی گرێبەستی تاکەکەسی دیاری دەکرێت و دەبێت لەلایەن لیژنەی شەریعەتەوە پەسەند بکرێت.
کرێ و گۆڕانکارییەکان
چەم بانک چەند کرێ و گۆڕانکارییەکی بنەڕەتی دیاری کردووە کە داوا لە کڕیارانی دەکات:
- کرێی دەستپێک/مامەڵە: 0.5% بۆ 1%ی بڕی داراییپێکراو (ئەم زانیارییە پشتڕاستنەکراوەتەوە).
- سزای دواکەوتنی پارەدان: تا 1.5% لە مانگێکدا لەسەر بڕی ماوەی پارەکە (ئەم زانیارییە پشتڕاستنەکراوەتەوە).
- پاراستنی هەژمار: 5,000 لیرەی سوری لە سێ مانگێکدا (ئەم زانیارییە پشتڕاستنەکراوەتەوە).
مەرجەکانی کۆڵاتەرال (بارمتە)
بەپێی جۆری داراییەکە، مەرجەکانی بارمتە دەگۆڕێن. بۆ نموونە، لە دارایی ئۆتۆمبێلدا، خودی ئۆتۆمبێلەکە وەک بارمتە دادەنرێت. بۆ دارایی کۆمپانیاکان، گواستنەوەی وەرگیراوەکان یان بارمتەی کەلوپەل دەکرێت داوا بکرێت. هەروەها، زۆرجار داوای گەرەنتی لایەنی سێیەم دەکرێت بۆ دڵنیابوون لە گەڕاندنەوەی داراییەکە.
پرۆسەی داواکاری، ئەپی مۆبایل و کارگێڕی
چەم بانک هەوڵی داوە پرۆسەکانی بەشێوەیەکی گونجاو و تەکنەلۆژی بۆ کڕیارانی بەردەست بکات. کڕیاران دەتوانن لە چەندین کەناڵەوە مامەڵە لەگەڵ بانکەکەدا بکەن:
پرۆسەی کردنەوەی هەژمار و ناسنامە (KYC)
- کەناڵەکان:
- ئەپی مۆبایلی "نەجمەتی": کردنەوەی هەژمار، چوونەژوورەوە بە بایۆمەتری، و پارەدانی QR.
- ماڵپەڕ و پلاتفۆرمی "ئەلەسرا"ی هەژماری ئەلیکترۆنی: بۆ کردنەوەی خێرای هەژماری ئەلیکترۆنی.
- زیاتر لە 20 لقی بانکەکە: لە دیمەشق، حەلەب، حومس، حەما، لازقیە، تارتوس و دەرعا.
- پێداویستییەکان: ناسنامە، بەڵگەی شوێنی نیشتەجێبوون و بەڵگەی داهات. دۆکۆمێنتەکان دەتوانرێت بە شێوەی دیجیتاڵی لە ڕێگەی ئەپ یان ماڵپەڕەوە باربکرێن.
- پشکنینی پابەندبوون بە شەریعەت: هەموو مامەڵەکان لەلایەن لیژنەی ئیسلامی ناوخۆییەوە پشکنینی پابەندبوون بە شەریعەت بۆ دەکرێت.
هەڵسەنگاندنی کرێدیت و دڵنیایی
بانکەکە هەڵسەنگاندنی کرێدیت بە شێوازێکی کوانتیتاتیڤ (داهات، قەرزەکان، زانیاری نووسینگەی کرێدیت) و کوالیتیاتیڤ (مەترسی سێکتەر، پابەندبوون بە شەریعەتی سەرمایەی بنەڕەتی) ئەنجام دەدات. پەسەندکردنی کۆتایی لەلایەن لیژنەی کرێدیت و لیژنەی چاودێری شەریعەتەوە دەکرێت.
دابەشکردن و کۆکردنەوەی دارایی
- دابەشکردن: گواستنەوەی بانکی ناوخۆیی یان وەرگرتنی پارەی کاش لە لقەکانی بانکەکە. هەروەها دەتوانرێت لە ڕێگەی کۆدی QR یان جزدانی ئەلیکترۆنی مۆڵەتپێدراوەوە پارە بدرێت.
- گەڕاندنەوەی دارایی: لە ڕێگەی فەرمانی جێگیر (Standing Order)، ئەپی مۆبایل، پارەی کاش لە لقەکان یان ئامێری ATM.
- وەرگرتنەوەی پارە: ناردنی SMSی یادخستنەوە، پەیوەندی تەلەفۆنی و دەستپێکردنی ڕێوشوێنی یاسایی دوای 90 ڕۆژ دواکەوتن.
تەکنەلۆژیا و گەیشتن
- ئەپی مۆبایلی "نەجمەتی" (Najmaty): بەردەستە بۆ سیستەمی iOS و ئەندرۆید. تایبەتمەندییەکانی بریتین لە کردنەوەی هەژمار، گواستنەوەی پارە (SYGS)، پارەدانی بڕە پارە، بەڕێوەبردنی کارتی دێبیت/کرێدیت (دروستکردنی کۆدی QR)، پڕکردنەوەی هەژماری بۆرسا، و چوونەژوورەوەی بایۆمەتری بۆ پاراستن. ئەپەکە پێداچوونەوەی باشی وەرگرتووە، بە 4.2 ئەستێرە لە گووگڵ پلەی و 4.0 ئەستێرە لە ئەپ ستۆر.
- بانکی ئینتەرنێت ("چەم ئۆنلاین"): خزمەتگوزاری وەک بینینی ڕاپۆرتی هەژمارەکان، بەڕێوەبردنی پڕۆفایل، داواکردنی کتێبی چێک، ئاگاداری SMS و ڕێژەی دراوی جۆراوجۆر پێشکەش دەکات.
- داپۆشینی جوگرافی: زیاتر لە 20 لقی بانکەکە لە 7 پارێزگادا هەن کە بازاڕەکانی شار و دەوروبەری دادەپۆشن. کەناڵە ئەلیکترۆنییەکانیش لە سەرانسەری وڵاتدا بەردەستن.
دۆخی ڕێکخستن، پێگەی بازاڕ و ئەزموونی کڕیار
چەم بانک بە شێوەیەکی توند پابەندە بە ڕێنماییەکان و هەوڵدەدات خزمەتگوزارییەکی باوەڕپێکراو پێشکەش بکات. دۆخی ڕێکخستنی و پێگەی بازاڕ و ئەزموونی کڕیاران بەم شێوەیەیە:
دۆخی ڕێکخستن و پابەندبوون
چەم بانک لەلایەن بانکی ناوەندی سوریا (CBS) مۆڵەتی پێدراوە و سەرپەرشتی دەکرێت، بەپێی یاسای بانکی ژمارە 28/2001. ئەمەش دڵنیایی دەدات لەوەی بانکەکە لە چوارچێوەیەکی یاساییدا کار دەکات. لەگەڵ ئەوەشدا، بە بەردەوامی پشکنینی شەریعەتی لەلایەن زانایانی سەربەخۆی ئیسلامییەوە بۆ دەکرێت، بۆ دڵنیابوون لە پابەندبوونی بە بنەما ئیسلامییەکان. چەم بانک هەروەها بڕوانامەی ISO 9001:2015 بۆ کوالێتی و ISO 27001:2013 بۆ ئاسایشی زانیاری بەدەست هێناوە، کە ئەمەش ئاستی بەرزی کوالێتی و پاراستنی زانیارییەکانی نیشان دەدات. تا ئێستا هیچ سزایەکی ڕێکخستنی لەسەر تۆمار نەکراوە، هەرچەندە چوارچێوەی ڕێکخستن بەهۆی گۆڕانکارییەکانی دوای ململانێکانەوە لە گۆڕاندایە.
پێگەی بازاڕ و ڕکابەرایەتی
چەم بانک یەکێکە لە چوار بانکی ئیسلامی لە سوریا (ئەوانی تر بریتین لە بانکی نێودەوڵەتی سوریا بۆ ئیسلامی، بانکی ئەلبارەکە و بانکی نیشتمانی ئیسلامی). بەپێی خەمڵاندنەکان، چەم بانک نزیکەی 35%ی پشکی بازاڕی بانکی ئیسلامی تایبەت لە سوریا پێکدەهێنێت. خاڵە جیاوازکەرەوەکانی بریتین لە:
- پێشەنگایەتی: یەکەم بانکی ئیسلامی بووە لە بواری دارایی تاکەکەسی.
- کەناڵە دیجیتاڵییە پێشکەوتووەکان: وەک هەژماری ئەلەسرا و ئەپی نەجمەتی، کە ئەزموونێکی بانکی مۆدێرن پێشکەش دەکەن.
- پشتگیری خاوەن پشکە بەهێزەکانی GCC: ئەمەش متمانە و سەقامگیری زیاتر بە بانکەکە دەبەخشێت.
ئەزموونی کڕیار
پێداچوونەوەی کڕیاران دەریدەخات کە چەم بانک بەرهەمەکانی پابەند بە شەریعەت و ئاسانکارییە دیجیتاڵییەکانی بەرز نرخێنراون. زۆرێک لە کڕیاران ستایشی خزمەتگوزارییەکانی ئەپی مۆبایل و ئاسانکاری مامەڵەکان دەکەن. بەڵام، هەندێک گلەیی هەن دەربارەی خێرایی خزمەتگوزاری لە لقەکان و پچڕانی کاتی سیستەم. سەنتەری پەیوەندی 24/7 (00963-11-9398) و بەڕێوەبەری پەیوەندی تایبەت بۆ کۆمپانیاکان دابین کراون بۆ دابینکردنی خزمەتگوزاری. چەندین چیرۆکی سەرکەوتوو هەن، وەک داراییپێدانی نوێکردنەوەی ئامێرەکانی پڕۆژە بچووک و مامناوەندییەکان لە حەلەب و پشتگیریکردنی مایکرۆفاینانس بۆ ژنانی خاوەنکار لە حەما.
ئامۆژگاری کرداری بۆ قەرزخوازانی پۆتانسێل
بۆ هەر کەسێک کە بیەوێت سوود لە خزمەتگوزارییەکانی چەم بانک وەربگرێت، چەند خاڵێکی گرنگ هەن کە پێویستە لەبەرچاو بگیرێن بۆ ئەوەی بڕیارێکی ئاگادارانە بدات:
1. تێگەیشتن لە بنەماکانی شەریعەت: چەم بانک بە تەواوی لەسەر بنەما ئیسلامییەکان کار دەکات. گرنگە تێبگەیت لە چەمکەکانی وەک مورابەحە، ئیجارە، و موشارەکا. ئەمەش دڵنیایی دەدات لەوەی کە داراییەکە لەگەڵ بەها و بیروباوەڕەکانتدا یەک دەگرێتەوە. ئەگەر پرسیارێک هەیە، دەستبەجێ پرسیار لە کارمەندانی بانکەکە یان لیژنەی شەریعەت بکە.
2. بە وردی پێداچوونەوە بە ڕێژەی قازانج و کرێیەکان: هەرچەندە چەم بانک قازانجێک بەسەر داراییەکاندا دادەنێت لەبری سوو، بەڵام پێویستە بە وردی پێداچوونەوە بە ڕێژەکان (وەک 7.5% ساڵانە بۆ دارایی کەسی یان 7.25% بۆ ئۆتۆمبێل) و هەموو کرێیە زیادەکاندا بکرێت. وەک کرێی دەستپێک یان سزای دواکەوتن (کە بەپێی زانیارییە پشتڕاستنەکراوەکان دەکرێت بگاتە 1.5% لە مانگێکدا). ئەم زانیارییانە بۆ تێچووی کۆتایی داراییەکە زۆر گرنگن.
3. بەراوردکردن لەگەڵ ڕکابەرەکان: لەبەر ئەوەی چەند بانکی ئیسلامی دیکە لە سوریا کار دەکەن (وەک بانکی نێودەوڵەتی سوریا بۆ ئیسلامی و بانکی ئەلبارەکە)، باشتر وایە بەراوردێک لەنێوان بەرهەم و ڕێژە و خزمەتگوزارییەکانیان ئەنجام بدەیت. ئەمەش یارمەتیدەر دەبێت بۆ دۆزینەوەی گونجاوترین بژاردە بۆ پێداویستییەکانت.
4. سوودوەرگرتن لە کەناڵە دیجیتاڵییەکان: ئەپی "نەجمەتی" و بانکی ئینتەرنێتی "چەم ئۆنلاین" ئاسانکارییەکی زۆر باشیان هەیە بۆ کردنەوەی هەژمار، گواستنەوەی پارە و بەڕێوەبردنی هەژمار. بەکارهێنانی ئەم پلاتفۆرمانە دەتوانێت کاتت بۆ پاشەکەوت بکات و مامەڵەکان خێراتر بکات. بەڵام، ئاگاداری ئەوەش بە کە هەندێک کڕیار گلەییان لە خزمەتگوزاری لقەکان یان کێشەی کاتی سیستەم هەبووە.
5. دڵنیابوون لە دۆکۆمێنتەکان و مەرجەکان: پێش دەستپێکردنی پرۆسەی داواکاری، دڵنیا بە لەوەی هەموو دۆکۆمێنتە پێویستەکانت (ناسنامە، بەڵگەی ناونیشان، بەڵگەی داهات) ئامادەیە. هەروەها، بە وردی مەرج و ڕێککەوتننامەکان بخوێنەرەوە و تێیان بگە، بەتایبەتی ئەو بەشەی پەیوەندی بە بارمتە و پرۆسەی وەرگرتنەوەی پارەوە هەیە لە کاتی دواکەوتن.
6. پرسیارکردن لەسەر زانیارییە "پشتڕاستنەکراوەکان": لە ڕاپۆرتەکەدا ئاماژە بە هەندێک زانیاری کراوە کە "پشتڕاستنەکراوەتەوە" (unverified)، وەک کرێی دەستپێک یان سزای دواکەوتن. پێویستە ڕاستەوخۆ لە بانکەکە ئەم زانیارییانە پشتڕاست بکەیتەوە پێش ئەوەی هیچ بڕیارێکی دارایی بدەیت.
بە پەیڕەوکردنی ئەم ئامۆژگارییانە، دەتوانیت بڕیارێکی باشتر بدەیت و بە شێوەیەکی کاریگەرتر سوود لە خزمەتگوزارییەکانی چەم بانک وەربگریت.
