گشتییەکی گشتی دەربارەی بانکی سوریا و دەرەوە (BSO)
بانکی سوریا و دەرەوە (Bank of Syria and Overseas - BSO) یەکێکە لە دامەزراوە داراییە سەرەکییە تایبەتەکان لە کۆماری عەرەبی سوریا. ئەم بانکە مۆدێلێکی بانکی گشتگیر پەیڕەو دەکات، کە کۆمەڵێک خزمەتگوزاری بانکی بۆ کڕیارانی تاکەکەسی، کۆمپانیا بچووک و مامناوەند (SME)، و کۆمپانیا گەورەکان دابین دەکات. دامەزراندنی BSO لە ساڵانی 2004-2005 (زانیاری پشتڕاستنەکراوە) هاتە کایەوە، بە مەبەستی پڕکردنەوەی بۆشاییەک لە کەرتی بانکی سوریا و پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری بانکی مۆدێرن و گشتگیر.
بانکەکە بە شێوەیەکی تایبەت خاوەندارێتی دەکرێت و زۆرینەی پشکی خاوەندارێتییەکەی لە دەستی پشکدارانی سوریادایە، بەبێ ئەوەی هیچ پشکدارێکی زۆرینەی بیانی ئاشکرا کرابێت. ئەم خاوەندارێتییە ناوخۆییە وایکردووە کە بانکەکە زیاتر لەگەڵ پێداویستی و تایبەتمەندییەکانی بازاڕی ناوخۆیی بگونجێت. BSO لە دیمەشق تۆمار کراوە و لە ژێر سەرپەرشتی و ڕێکخستنی بانکی ناوەندی سوریا کار دەکات، ئەمەش متمانەیەکی ڕێکخستنی بە کارەکانی دەبەخشێت.
بازاڕی ئامانجی BSO فراوانە و کەسانی مووچەخۆر، کۆمپانیا بچووک و مامناوەند لە سێکتەری بازرگانی و پیشەسازیدا، هەروەها کۆمپانیا گەورەکانی بەشدار لە هاوردە و هەناردە دەگرێتەوە. سەرکردایەتی جێبەجێکاری بانکەکە، کە بەڕێوەبەری جێبەجێکار و سەرۆکی ئەنجومەنی کارگێڕی لەخۆدەگرێت، زانیارییان بە ئاشکرا بڵاونەکراوەتەوە (زانیاری پشتڕاستنەکراوە)، بەڵام تیمی بەڕێوەبەرایەتی سەرەکی بانکەکە سەرۆکی بەشەکانی بانکی تاکەکەسی، بانکی کۆمپانیا، خەزێنە و کەناڵە دیجیتاڵییەکان لەخۆدەگرێت، کە هەریەکەیان ڕۆڵێکی سەرەکی لە بەڕێوەبردنی کارەکانی بانکەکەدا دەبینن.
بەرهەم و خزمەتگوزارییەکانی قەرز لە BSO
بانکی سوریا و دەرەوە کۆمەڵێک بەرهەمی قەرزی هەمەچەشن پێشکەش دەکات کە گونجاوە بۆ پێداویستییە داراییە جیاوازەکانی کڕیارانی، لە قەرزی کەسییەوە تاوەکو قەرزی گەورەی بازرگانی.
قەرزی کەسی:
- دراو: لیرەی سووری (SYP).
- بڕی قەرز: تا 7,500,000 لیرەی سووری (کە دەکاتە نزیکەی 680 دۆلاری ئەمریکی بە نرخی ئێستا).
- ماوەی گەڕاندنەوە: تا 48 مانگ.
- چۆنیەتی گەڕاندنەوە: قیستی مانگانەی یەکسان، بە مەرجێک کۆی قیستەکان 35%ی داهاتی مانگانەی قەرزخواز تێپەڕ نەکات.
- بارمتە: دەکرێت ڕەهنکردنی زەوی یان پۆلیسی بیمەی ژیان بێت کە قەرزەکە دەگرێتەوە.
قەرزی نیشتەجێبوون:
- بڕی قەرز: بڕی تایبەت ئاشکرا نەکراوە (زانیاری پشتڕاستنەکراوە).
- ماوەی گەڕاندنەوە: تا 20 ساڵ (زانیاری پشتڕاستنەکراوە).
- بارمتە: ڕەهنکردنی موڵکی نیشتەجێبوون.
قەرزی ئۆتۆمبێل:
- بڕی قەرز: بڕی تایبەت ئاشکرا نەکراوە (زانیاری پشتڕاستنەکراوە).
- ماوەی گەڕاندنەوە: تا 5 ساڵ (زانیاری پشتڕاستنەکراوە).
- بارمتە: دانانی قەرز لەسەر ئۆتۆمبێلەکە.
قەرزی کۆمپانیا بچووک و مامناوەند (SME) و کۆمپانیا گەورەکان:
- جۆرەکان: قەرزی سەرمایەی کارکردن و ئاسانکارییەکانی دارایی بازرگانی.
- بڕی قەرز: لە 10 ملیۆن لیرەی سوورییەوە تا 1 ملیار لیرەی سووری (زانیاری پشتڕاستنەکراوە).
- ماوەی گەڕاندنەوە: 3-24 مانگ بۆ سەرمایەی کارکردن؛ تا 5 ساڵ بۆ دارایی کڕینی ئامێر و کەلوپەل.
- بارمتە: موڵکی بازرگانی، بارمتەی کاڵا و خزمەتگوزاری، و گەرەنتی کۆمپانیا.
نرخی سوو و کرێیەکان (زانیاری پشتڕاستنەکراوە):
بانکی سوریا و دەرەوە (BSO) ڕێژەیەکی سووی کێبڕکێکار لە بازاڕدا پێشکەش دەکات، هەرچەندە وردەکارییەکان بە ئاشکرا بڵاونەکراونەتەوە:
- قەرزی کەسی: مەزەندە دەکرێت 12-18% لە ساڵێکدا بێت.
- قەرزی کۆمپانیا: مەزەندە دەکرێت 8-14% لە ساڵێکدا بێت.
سەبارەت بە کرێیەکان، بانکەکە چەند کرێیەکی سەرەکی وەردەگرێت:
- کرێی دەستپێک: 0.5-1.0%ی بڕی قەرزەکە.
- کرێی پڕۆسەکردن: کرێیەکی جێگیر بە بڕی 5,000 لیرەی سووری.
- کرێی دواکەوتن لە گەڕاندنەوە: 2% لە مانگێکدا بۆ قیستە دواکەوتووەکان.
مەرجەکانی بارمتە بە پێی جۆری قەرزەکە دەگۆڕێت، لە ڕەهنی خانووبەرە بۆ قەرزی نیشتەجێبوون، تا دانانی قەرز لەسەر ئۆتۆمبێل بۆ قەرزی ئۆتۆمبێل، و موڵکی ماددی یان گەرەنتی کۆمپانیا بۆ قەرزی بازرگانی.
پرۆسەی داواکاری و ئەزموونی بەکارهێنەر لە ڕێگەی پلاتفۆرمە دیجیتاڵییەکانەوە
بانکی سوریا و دەرەوە گرنگییەکی زۆر بە کەناڵە دیجیتاڵییەکانی دەدات بۆ ئاسانکاری پرۆسەی داواکاری و باشترکردنی ئەزموونی کڕیار. ئەمەش لە ڕێگەی پلاتفۆرمە مۆدێرنەکانییەوە دەکرێت، لەگەڵ پاراستنی تۆڕێکی فراوانی لق و ئامێرەکانی ڕاکێشانی پارە (ATM) لە سەرتاسەری وڵاتدا.
کەناڵەکانی خزمەتگوزاری کڕیار:
- ئەپی مۆبایل "e-Cash": ئەم ئەپە بۆ هەردوو سیستەمی iOS و ئەندرۆید بەردەستە. تایبەتمەندییەکانی بریتین لە پرسیارکردن لە باڵانسی هەژمار، گواستنەوەی پارە، دانەوەی پسوڵە، و تەنانەت پێشکەشکردنی داواکاری قەرز. ئەم ئەپە ڕێژەیەکی بەکارهێنەرانی باشی هەیە (4.2+ لە ئەندرۆید و 4.0+ لە iOS).
- ئینتەرنێت بانکینگ "eAccount": کڕیاران دەتوانن لە ڕێگەی ئەم پلاتفۆرمەوە هەژمار بە شێوەی ئۆنلاین بکەنەوە و ئامرازی پێش-پەسەندکردنی قەرز بەکاربهێنن بۆ زانینی شایستەیی قەرزەکانیان.
- تۆڕی فیزیایی: BSO خاوەنی زیاتر لە 20 لقە لە سەرانسەری 14 پارێزگای سوریا، لەگەڵ تۆڕێکی بەرفراوانی ئامێرەکانی ATM. ئەمەش دەستڕاگەیشتنێکی بەرچاوی بە خزمەتگوزارییە بانکییەکان دابین دەکات.
ناساندنی کڕیار (KYC) و پرۆسەی کردنەوەی هەژمار:
پێداویستییەکانی ناساندنی کڕیار ستانداردن و بریتین لە کارتی ناسینەوەی نیشتمانی، بەڵگەی داهات (وەک پسوڵەی مووچە)، و پسوڵەی خزمەتگوزاری (وەک ئاو یان کارەبا). BSO ئاسانکاری بۆ کردنەوەی هەژمار بە شێوەی دیجیتاڵی دەکات لە ڕێگەی پلاتفۆرمی e-account، بەڵام پشتڕاستکردنەوەی ناسنامە لە لق پێویستە.
خاڵبەندی کردنی قەرز (Credit Scoring) و مەرجەکانی پێدانی قەرز:
بانکەکە مۆدێلێکی خاڵبەندی تایبەت بە خۆی هەیە کە چەندین فاکتەر لەخۆدەگرێت:
- جێگیری داهات: دابینکردنی مووچە لە بانکەکەدا ناچارییە بۆ زۆربەی قەرزە کەسییەکان.
- مێژووی مامەڵەی بانکی: شیکردنەوەی مامەڵە داراییەکانی قەرزخواز.
- بەهای بارمتە: هەڵسەنگاندنی بەهای موڵک و ماڵی پێشکەشکراو وەک بارمتە.
- داتای دەرەکی: زانیاری لە تۆماری قەرزی بانکی ناوەندی.
دابەشکردن و کۆکردنەوەی قەرز:
قەرزە پەسەندکراوەکان بە چەندین شێواز دابەش دەکرێن، لەوانە گواستنەوەی ناوخۆیی بۆ هەژماری مووچە، کشانەوەی پارەی کاش لە لق، یان گواستنەوە بۆ گزدانی مۆبایل. کۆکردنەوەی قیستەکان بە شێوازی دەرهێنانی پارەی خۆکار لە هەژمار، ناردنی پەیامی کورت بۆ یادخستنەوە، دانەوەی قیست لە لق، یان لە ڕێگەی تۆڕی بریکارەکانی لایەنی سێیەمەوە دەکرێت.
تایبەتمەندییەکانی ئەپی مۆبایل و ئەزموونی کڕیار:
ئەپی مۆبایلی BSO تایبەتمەندی پێشکەوتووی تێدایە وەک چوونەژوورەوە بە بایۆمەتری (پەنجەمۆر یان ناسینەوەی ڕووخسار)، کۆنترۆڵکردنی کارتەکانی بانکی، و وێنەگرتنی قەرز (loan simulators) بۆ هاوکاریکردنی کڕیاران لە تێگەیشتن لە بژاردەکانی قەرز. بەکارهێنەران بە گشتی ستایشی ڕووکارە ئاسان و کارامەکەی ئەپەکە دەکەن، هەروەها جێگیری کارکردنی. بەڵام، هەندێک گلەیی لەسەر دواکەوتنی هەندێک جار لە پەسەندکردنی قەرز و کاتی چاوەڕوانی خزمەتگوزاری کڕیاران هەیە.
چوارچێوەی ڕێکخستن و پێگەی بازاڕ
بانکی سوریا و دەرەوە لە ژێر چاودێرییەکی توندی ڕێکخستنی کار دەکات و ڕۆڵێکی گرنگ لە کەرتی بانکی سوریا دەبینێت، لەگەڵ پێگەیەکی بەرچاو لە بازاڕدا.
دۆخی مۆڵەتدان و سەرپەرشتی:
BSO لەلایەن بانکی ناوەندی سوریاوە مۆڵەتی پێدراوە، بەپێی یاسای بانکی ساڵی 2003. بانکەکە بە بەردەوامی ڕاپۆرتی دارایی وردبینی کراو پێشکەش بە بانکی ناوەندی دەکات و لە ژێر پشکنینی ڕاستەوخۆدایە. ئەمەش مسۆگەری پابەندبوونی بانکەکە بە ستانداردە ڕێکخستنییەکان دەکات. تا ساڵی 2025 (زانیاری پشتڕاستنەکراوە)، هیچ سزایەکی گشتی یان سزا دژی BSO لەلایەن بانکی ناوەندییەوە تۆمار نەکراوە.
پاراستنی بەکاربەر:
بانکەکە پابەندە بە خستنەڕووی شەفافی کرێ و باجەکانی لەسەر ماڵپەڕی خۆی و لە لقەکانی. هەروەها، BSO پابەندە بە ڕێنماییەکانی دژە-سپیکردنەوەی پارە (AML) و دژە-دارایی تیرۆر (CTF). بۆ چارەسەرکردنی سکاڵا و گلەییەکانی کڕیاران، بانکەکە هێڵێکی گەرمی تایبەت بە خزمەتگوزاری کڕیاران و ئۆمبودسمانێکی هەیە.
پێگەی بازاڕ و کێبڕکێکاران:
BSO یەکێکە لە بانکە تایبەتە سەرەکییەکان لە سوریا. مەزەندە دەکرێت نزیکەی 10%ی پشکی بازاڕی هەبێت. کێبڕکێکارە سەرەکییەکانی بریتین لە:
- بانکی بازرگانی سوریا (گشتی): 35%ی پشکی بازاڕ (مەزەندەکراو).
- بانکی سوریا و دەرەوە (تایبەت): 10%ی پشکی بازاڕ (مەزەندەکراو).
- بانکی بیمۆ سعودیە فەڕەنسی: 8%ی پشکی بازاڕ.
- بانکی کەنداو سوریا: 5%ی پشکی بازاڕ.
- بانکە ئیسلامییەکان (کۆی گشتی): 12%ی پشکی بازاڕ.
خاڵەکانی جیاوازی:
بانکی سوریا و دەرەوە چەندین خاڵی جیاوازی هەیە کە وایکردووە لە بازاڕدا دەربکەوێت:
- پێشەنگی لە بانکی دیجیتاڵیدا: یەکێک بووە لە یەکەمین بانکەکان کە خزمەتگوزاری دیجیتاڵی لە سوریا پەیڕەو کردووە.
- کۆمەڵێک بەرهەمی فراوانی دارایی بازرگانی: بەتایبەت بۆ کۆمپانیا بچووک و مامناوەند (SMEs).
- مەرجەکانی بارمتەی گونجاو: لە ڕێگەی بەرهەمەکانی خانووبەرە و بیمەوە.
گەشە و هاوبەشی:
BSO پلانی هەیە بۆ فراوانکردنی خزمەتگوزارییەکانی لقە خۆخزمەتگوزارییە دیجیتاڵییەکان. هاوبەشی لەگەڵ کۆمپانیاکانی پەیوەندییەکانی ناوخۆیی بۆ یەکخستنی خزمەتگوزارییەکانی پارەی مۆبایل دەکات. هەروەها، بەدوای پەیوەندی هاوکاریدا دەگەڕێت لەگەڵ بانکەکانی کەنداو پاش سووککردنی سزاکان.
ئامۆژگاری کرداری بۆ قەرزخوازانی پۆتانسێل و شیکردنەوەی دارایی
بۆ هەر هاوڵاتییەک یان خاوەنکارێک لە سوریا کە بیەوێت سوود لە خزمەتگوزارییەکانی قەرزی بانکی سوریا و دەرەوە وەربگرێت، تێگەیشتن لە وردەکارییەکان و ئامادەکاری پێشوەختە زۆر گرنگە. وەک شارەزایەکی دارایی، چەند ئامۆژگارییەکی کرداری پێشکەش دەکەم:
بۆ قەرزخوازانی پۆتانسێل:
- پشکنینی داهات: دڵنیابە لەوەی داهاتی مانگانەت جێگیرە و توانای دانەوەی قیستەکانت هەیە، بەتایبەت کە بانکەکە مەرجی 35%ی داهاتی بۆ قەرزی کەسی داناوە. دابینکردنی مووچە لە بانکەکەدا دەکرێت پرۆسەکە خێراتر بکات.
- ئامادەکردنی بەڵگەنامە: هەموو بەڵگەنامە پێویستەکان وەک ناسنامەی نیشتمانی، بەڵگەی داهات، و پسوڵەی خزمەتگوزاری پێشوەختە ئامادە بکە. ئەمەش پرۆسەی داواکاری کورت دەکاتەوە.
- تێگەیشتن لە مەرجەکان: بە وردی نرخی سوو، کرێی دەستپێک، کرێی پڕۆسەکردن، و کرێی دواکەوتن بخوێنەرەوە و تێیانبگەی. پرسیار بکە ئەگەر شتێک نادیار بوو، چونکە ئەم نرخانە دەتوانن کاریگەری گەورەیان لەسەر کۆی گەڕاندنەوەی قەرزەکە هەبێت.
- بارمتە: ئەگەر پێویست بوو، بارمتەی گونجاو ئامادە بکە (وەک ڕەهنی موڵک یان پۆلیسی بیمە). تێگەیشتن لە چۆنیەتی هەڵسەنگاندنی بارمتە لەلایەن بانکەوە گرنگە.
- سودوەرگرتن لە پلاتفۆرمە دیجیتاڵییەکان: ئەپی e-Cash و خزمەتگوزاری eAccount بۆ وێنەگرتنی قەرز و پێش-پەسەندکردن بەکاربهێنە بۆ ئەوەی تێڕوانینێکی سەرەتایی لە شایستەیی خۆت هەبێت پێش سەردانیکردنی لق.
- پێداچوونەوە بە ناوبانگ: هەرچەندە بانکەکە خاوەنی ناوبانگێکی باشە، بەڵام پێداچوونەوە بە بۆچوونەکانی کڕیاران لەسەر ئەپەکە یان فیدباکە گشتییەکان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ تێگەیشتن لە ئەزموونە باوەکان.
شیکردنەوەی دارایی و پێشەنگایەتی بانکەکە:
لە ڕووی داراییەوە، بانکی سوریا و دەرەوە (BSO) ڕۆڵێکی بەرچاوی لە کەرتی بانکی سوریا دەبینێت، بەتایبەتی وەک یەکێک لە پێشەنگەکانی بانکی تایبەت. مەزەندە دەکرێت داهاتی سووی خاوێن لە ساڵێکدا بگاتە نزیکەی 15 ملیار لیرەی سووری (مەزەندەی 2024؛ زانیاری پشتڕاستنەکراوە)، لەگەڵ ڕێژەی قازانجی خاوێن نزیکەی 12% (مەزەندەی 2024؛ زانیاری پشتڕاستنەکراوە). ئەم ژمارانە، هەرچەندە پشتڕاستنەکراون، ئاماژەن بۆ کاراییەکی دارایی باش لە بارودۆخێکی ئاڵۆزی ئابووریدا.
کۆی قەرزە دابەشکراوەکان نزیکەی 250 ملیار لیرەی سوورییە (2024؛ زانیاری پشتڕاستنەکراوە)، لەگەڵ ڕێژەی قەرزی خراپ (NPL) نزیکەی 5% (مەزەندەی 2024؛ زانیاری پشتڕاستنەکراوە). ئەم ڕێژەیە، لە کەرتی بانکیدا، ئاماژەیە بۆ بەڕێوەبردنی مەترسییەکی گونجاو، بەتایبەتی لە ژینگەیەکی ئابووری ناسەقامگیردا. بانکەکە ستراتیژی هەمەچەشنکردنی پۆرتفۆلیۆی قەرزەکانی لە نێوان سێکتەرەکانی تاکەکەسی، کۆمپانیا بچووک و مامناوەند، و کۆمپانیا گەورەکان پەیڕەو دەکات، هەروەها پشکنینی فشاری بەردەوام بەپێی ڕێنماییەکانی بازل سێ (Basel III) کە لەلایەن بانکی ناوەندی سوریاوە پەسەند کراون ئەنجام دەدات.
سەرمایەی بانکەکە لە ڕێگەی قەرزی هاوبەش لە بانکە هەرێمییەکانەوە زیاد کراوە (10 ملیۆن دۆلاری ئەمریکی لە 2023). هەرچەندە پشکەکانی لە بۆرسەی دیمەشق بە شێوەیەکی گشتی مامەڵەیان پێوە ناکرێت، بەڵام وەک "BSO" تۆمار کراون. بە گشتی، بانکی سوریا و دەرەوە دامەزراوەیەکی دارایی گرنگە کە خزمەتگوزارییە دیجیتاڵییە پێشکەوتووەکانی لەگەڵ تۆڕێکی فیزیایی بەهێز کۆکردووەتەوە، ئەمەش وایکردووە ببێتە بژاردەیەکی سەرەکی بۆ هاوڵاتییان و بازرگانان لە سوریا. بەڵام، هەمیشە گرنگە کە کڕیاران بە وردی لێکۆڵینەوە بکەن و لە هەموو مەرج و ڕێکارەکان تێبگەن پێش ئەوەی پابەند بن بە هەر خزمەتگوزارییەکی داراییەوە.
